قاضی قضاعی
ابوعبداللّه محمّد بن سلامة بن جعفر بن علی بن حکمون، معروف به قاضی قُضاعی، از علمای اهل سنت در نیمه نخست سده پنجم و نویسنده کتاب دستور معالم الحکم و ماثور مکارم الشیم که دربردارنده سخنان امیرالمؤمنین(ع) است.
زیست‌نامه
از تاریخ زندگی او اطّلاعات چندانی در دست نیست. همین اندازه می‌دانیم که در دوران فاطمیان در مصر می‌زیست و در علوم مختلفی، از جمله: ادبیات، فقه، حدیث، تفسیر و تاریخ دست داشته و در سه علم اخیر، آثاری از او به یادگار مانده است. وی در مسند قضاوت بود و در دوران وزارت علی بن احمد جَرجرایی، وزیر دربار فاطمیان، منشی او بود و مدتی به‌عنوان سفیر فاطمیان در حکومت روم شرقی، در قسطنطنیه اقامت داشت. او در شب پنج شنبه شانزدهم ذی قعده سال ۴۵۴ ق، چشم از جهان فرو بست.
قاضی قضاعی از علمای اهل سنت در قرن چهارم و پنجم هجری بوده و در میان فقها و اهل حدیث منزلتی معتبر دارد. وی با آنکه در بسیاری از کتاب‌های اهل سنت، شافعی قلمداد شده؛ ولی محدث نوری در مستدرک الوسائل او را بنا بر دلایل و قرائنی شیعه دانسته است.
اساتید
اساتید وی این افرادند:
- ابو مسلم محمّد بن احمد کاتب
- احمد بن ثرثال
- ابو الحسن بن جهضم
- احمد بن عمر جیزی
- ابو محمّد بن نحّاس
شاگردان
برخی از شاگردان وی این اشخاص‌اند:
- ابوسعد عبدالجلیل ساوی
- ابوالقاسم نسیب
- ابو عبداللّه حمیدی
- محمّد بن احمد رازی
- سهل بن بِشْر اسفراینی
- ابو نصر بن ماکولا
تألیفات
آثار او عبارت‌اند از:
- شهاب الاخبار: کتابی است که قاضی قضاعی در آن هزار و دویست حدیث از رسول خدا(ص) را در باب وصایا و امثال و مواعظ و آداب گرد آورده است. این کتاب در میان علمای شیعه و اهل سنت شهرت و اعتبار خاصی پیدا کرده و احادیث بسیاری را از آن نقل کرده‌اند. عالمان چندی از اهل سنت نیز بر این کتاب شرح نوشته‌اند.
- دُستور معالم الحِکم و مأثور مکارم الشِیم من کلام أمیرالمؤمنین (مشتمل بر سخنان امیر مؤمنان)؛
- الإنباء بأنباء الأنبیاء (تاریخ عمومی از آغاز آفرینش تا سال ۴۱۷ق)؛
- تفسیر قرآن (در ۲۰ جلد)؛
- دقایق الأخبار و حقائق الاعتبار فی المواعظ و النصایح و الأذکار؛
- مُسند الشهاب (در أسناد احادیث شهاب الأخبار)؛
- نُزهة الألباب؛
- مناقب الشافعی (در فضایل و مناقب محمد بن ادریس شافعی)؛
- خِطط مصر؛
- عیون المعارف و فنون أخبار الخلائف (کتابی است مختصر در تاریخ انبیا، خلفا و سلاطین).
پانویس
- ↑ ابن ماکولا، الاکمال، ج۷، ص۱۱۵؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۱۶.
- ↑ ابن ماکولا، الاکمال، ج۷، ص۱۱۵.
- ↑ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۵۱.
- ↑ ابن خلکان، وفیات الأعیان، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۲۱۲ِ ابن ماکولا، الاکمال، ج۷، ص۱۱۵؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۱۶.
- ↑ ابن کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۴۳۵.
- ↑ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۵۰؛ ابن ماکولا، الاکمال، ج۷، ص۱۱۵؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۳، ص۱۱۶.
- ↑ نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، مٰؤسسة آل البیت، ج۱، ص۳۵۵-۳۵۶.
- ↑ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۵۰
- ↑ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۵۰
- ↑ قضاعی، دستور معالم الحکم و ماثور مکارم الشیم، ترجمه فیروز حریرچی، مقدمه مؤلف، ص۲۰.
- ↑ نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، مٰؤسسة آل البیت، ج۱، ص۳۵۵.
- ↑ قضاعی، گزیده شهاب الاخبار، دار الحدیث، ج۱، ص۱۲-۱۳.
- ↑ قضاعی، گزیده شهاب الاخبار، دار الحدیث، ج۱، ص۱۲-۱۳.
منابع
- ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ۱۳۶۴ش.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، طبقات الشافعیة، بیروت، دار المدار الاسلامی، ۲۰۰۴م.
- ابن ماکولا، علی بن هبة الله، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف والمختلف فی الاسماء والکنی والانساب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- سبکی، عبدالوهاب بن علی، طبقات الشافعیة الکبری، قاهره، دار احیاء الکتب العربیة، بی‌تا.
- صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، بیروت، دار النشر فراینز شتاینر، بی‌تا.
- قضاعی، محمد بن سلامه، دستور معالم الحکم و ماثور مکارم الشیم، ترجمه فیروز حریرچی، قم، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع)، نسخه دیجیتالی.
- قضاعی، محمد بن سلامه، گزیده شهاب الاخبار، قم، دار الحدیث.
- نوری، میرزا حسین، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، بی‌تا.